ป้อมพระจุลจอมเกล้า หรือที่เรียกสั้นๆ ว่า "ป้อมพระจุล" เป็นหนึ่งในป้อมปราการทางน้ำที่สำคัญของไทย ตั้งอยู่ที่ตำบลแหลมฟ้าผ่า อำเภอพระสมุทรเจดีย์ จังหวัดสมุทรปราการ ไม่มีหลักฐานแน่ชัดเกี่ยวกับวันที่สร้าง แต่คาดการณ์ว่าน่าจะสร้างขึ้นราวเดือนมีนาคม พ.ศ. 2426 ในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เพื่อป้องกันการรุกรานจากอังกฤษและฝรั่งเศส
ป้อมนี้ถูกสร้างขึ้นเป็นป้อมปืนใหญ่แบบตะวันตก และมีการติดตั้งปืนใหญ่อาร์มสตรอง 155 มม. จำนวน 7 กระบอก ซึ่งถือเป็นอาวุธหลักของป้อม ป้อมพระจุลจอมเกล้ามีความสำคัญอย่างมากในการป้องกันการบุกรุก ด้วยทำเลที่ตั้งที่เหมาะสมบริเวณปากน้ำ ทำให้สามารถควบคุมการเข้าออกของเรือรบศัตรูได้ดี ป้อมนี้เป็นหนึ่งในป้อมปราการที่ทันสมัยที่สุดของสยามในขณะนั้น ซึ่งสะท้อนให้เห็นถึงความก้าวหน้าทางทหารและเทคโนโลยีในยุคนั้น ป้อมพระจุลจอมเกล้าจึงไม่เพียงแต่เป็นสถาปัตยกรรมทางทหารที่สำคัญ แต่ยังเป็นสัญลักษณ์ของความพยายามในการรักษาอิสรภาพของประเทศไทยในยามที่อาณานิคมมีอิทธิพลมากในภูมิภาคนี้
ป้อมพระจุลจอมเกล้า ไม่เพียงแต่เป็นป้อมที่พระองค์ทรงดำริให้สร้างขึ้นเท่านั้น แต่ยังเป็นสถานที่ที่พระองค์ทรงมาทดลองยิงปืนเสือหมอบด้วยพระองค์เองในเช้าวันที่ 28 พฤษภาคม พ.ศ. 2436 นอกจากนี้ ป้อมพระจุลยังถูกใช้เป็นที่ยิงต่อสู้กับเรือรบฝรั่งเศสในวิกฤติการณ์ ร.ศ. 112 ซึ่งในเหตุการณ์นั้น พลเรือตรี พระยาชลยุทธโยธินทร์ ได้เป็นผู้บัญชาการรบ ป้อมนี้มีความสำคัญทางประวัติศาสตร์อย่างมาก ไม่เพียงแต่เป็นสัญลักษณ์ของการป้องกันประเทศเท่านั้น แต่ยังเป็นหลักฐานที่แสดงถึงความก้าวหน้าทางทหารและเทคโนโลยีในยุคนั้น มันสะท้อนถึงความพยายามของไทยในการปรับตัวและรักษาอิสรภาพในยุคที่อำนาจมหาอาณาจักรตะวันตกกำลังขยายตัวในภูมิภาคนี้ ป้อมพระจุลจอมเกล้ายังคงอยู่เป็นสัญลักษณ์ของความเข้มแข็งและความเป็นอิสระของชาติไทย และยังเป็นแหล่งท่องเที่ยวที่ดึงดูดผู้สนใจประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมมาเยือนไม่ขาดสาย
ป้อมพระจุลจอมเกล้า เป็นสถานที่ที่มีความสำคัญทางประวัติศาสตร์และทางทหารในประเทศไทย โดยปัจจุบันป้อมนี้ตั้งอยู่ในพื้นที่ของฐานทัพเรือกรุงเทพ ภายในป้อมพระจุลจอมเกล้ามีการประดิษฐานพระบรมราชานุสาวรีย์ของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งเป็นรัชกาลที่ 4 ของราชวงศ์จักรี เพื่อเป็นการรำลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณที่ท่านทรงมีต่อประชาชนชาวไทย
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเป็นพระมหากษัตริย์ที่ทรงมีบทบาทสำคัญในการนำประเทศไทยเข้าสู่ยุคการปฏิรูปและการพัฒนาต่างๆ ทรงเป็นผู้นำที่มีวิสัยทัศน์และทรงเข้าใจในการเปลี่ยนแปลงทางสังคมและวัฒนธรรม นอกจากนี้ ยังทรงมีบทบาทในการสร้างสัมพันธ์กับประเทศต่างๆ ในระดับสากล ซึ่งช่วยให้ประเทศไทยไม่ตกเป็นเมืองขึ้นของอำนาจตะวันตกในช่วงที่อาณานิคมกำลังขยายอิทธิพล
ป้อมพระจุลจอมเกล้ายังถูกจัดตั้งเป็นพิพิธภัณฑ์เพื่อให้ประชาชนสามารถเข้าชมและเรียนรู้เกี่ยวกับประวัติศาสตร์ทางทหารและความสำคัญของท่านพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 4 ป้อมแห่งนี้จึงไม่เพียงแต่เป็นสถานที่ที่สำคัญทางประวัติศาสตร์เท่านั้น แต่ยังเป็นสถานที่ท่องเที่ยวที่สำคัญของจังหวัดสมุทรปราการ ที่ทุกคนควรไปเยือนเพื่อเรียนรู้และเข้าใจมรดกทางประวัติศาสตร์ที่สำคัญของประเทศไทย